ریشه کنی مار از کارخانجات و زمین های کشاورزی

روش‌های مؤثر برای ریشه‌کنی مار از زمین‌های کشاورزی و محیط‌های صنعتی

با شروع تابستانی گرم و خشک، مارها بیش از پیش به دنبال طعمه‌های خود وارد مناطق آبیاری‌شده مانند حیاط منازل می‌شوند؛ جایی که پوشش گیاهی مناسب و غذا فراهم است. متأسفانه این دقیقاً همان محیطی است که بسیاری از خانه‌ها دارند. برای خیلی‌ها، دیدن مار ترسناک است. از طرفی، برخی شرکت‌ها با استفاده از این ترس، محصولات و خدماتی را می‌فروشند که نه‌تنها مؤثر نیستند، بلکه ممکن است خطرات بیشتری برای انسان و حیوانات خانگی به همراه داشته باشند.

با شروع فصل گرما در ایران، مخصوصاً در مناطق خشک و نیمه‌خشک مثل تهران، اصفهان، کرمان و یزد، مارها برای یافتن غذا و آب وارد مناطق مسکونی می‌شوند. حیاط خانه‌هایی که دارای پوشش گیاهی، آبیاری منظم و سایه هستند، مکان مناسبی برای مارها به‌حساب می‌آید.

وجود مار در محیط‌های صنعتی و کشاورزی نه‌تنها خطری جدی برای نیروی انسانی ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند موجب توقف کار، ترس کارگران و حتی خسارات مالی شود. به‌ویژه در مناطق گرم و مرطوب ایران، مارها به‌دلیل وجود منابع غذایی و پناهگاه مناسب، به راحتی در سوله‌ها، انبارها، گلخانه‌ها و مزارع نفوذ می‌کنند.

چرا مارها وارد زمین‌های کشاورزی و کارخانه‌ها می‌شوند؟

مارها در جستجوی غذا (مثل موش‌ها، قورباغه‌ها و پرندگان) و مکان‌های خنک و تاریک به‌سمت محیط‌های صنعتی یا کشاورزی کشیده می‌شوند. وجود ضایعات، علف‌های بلند، کانال‌های آبیاری، انبار چوب و مصالح، محل مناسبی برای اختفای آن‌ها فراهم می‌کند.

چرا از مارها می‌ترسیم؟

بیشتر مردم از مارها می‌ترسند چون فکر می‌کنند سمی هستند. اما اغلب مارهایی که به حیاط خانه‌ها می‌آیند، سمی نیستند. مارهای سمی مردمک چشم باریکی شبیه چشم گربه دارند، درحالی‌که مارهای غیرسمی مردمک گرد دارند. معمولاً مارهایی مثل مار گارتر یا مار گوفر که بی‌خطر هستند در محیط اطراف خانه دیده می‌شوند.

اگر در خانه یا اطراف آن با ماری روبرو شدید، آرامش خود را حفظ کرده و این توصیه‌ها را دنبال کنید

1.چمن‌ها را کوتاه نگه دارید

مارها در چمن‌های کوتاه راحت نیستند، چون در معرض دید شکارچیانی مثل جغدها و شاهین‌ها قرار می‌گیرند. همچنین، چمن کوتاه spotting مارها را آسان‌تر می‌کند.

2.از آبیاری بیش‌ازحد خودداری کنید

آب زیاد باعث جذب طعمه‌هایی مثل کرم، حلزون و قورباغه می‌شود که به نوبه خود مارها را جذب می‌کنند.

3.درخت‌ها و بوته‌ها را مرتب هرس کنید

شاخه‌ها را از سطح زمین بالا نگه دارید. فاصله‌ای بین 60 تا 90 سانتی‌متر زیر درختان و بوته‌ها ایجاد کنید تا فضا برای مخفی شدن مارها مناسب نباشد و بتوان راحت‌تر آن‌ها را دید.

4.پرندگان را از خانه دور نگه دارید

اگر به پرندگان غذا می‌دهید، جای تغذیه را از خانه دور کنید. دانه‌های ریخته‌شده جوندگان را جذب کرده و به دنبال آن مارها را نیز به خود جلب می‌کنند.

5.حیوانات خانگی را در خانه غذا دهید

غذا دادن بیرون از خانه باعث جذب حشرات و جوندگان می‌شود که مارها نیز به دنبال آن‌ها می‌آیند. در صورت نیاز به غذا دادن در فضای باز، باقی‌مانده غذا را فوراً جمع‌آوری کرده و غذای خشک را در ظروف فلزی با درب محکم نگهداری کنید.

6.چوب، الوار و زباله را دور از خانه نگه دارید

چنین محل‌هایی برای مخفی شدن مارها بسیار مناسب هستند. این مواد را در فاصله‌ای امن از خانه انبار کنید.

7.در انتخاب نوع محوطه‌سازی دقت کنید

استفاده از مالچ یا سنگ‌های بزرگ می‌تواند محل مناسبی برای پنهان شدن مارها باشد. به‌جای آن، از سنگ‌های ریز مثل شن یا ریور راک استفاده کنید. همچنین از آب‌نماها و حوضچه‌های تزئینی پرهیز کنید.

8.درزها و ترک‌ها را ببندید

درزهای موجود در پیاده‌روها و فونداسیون خانه را ببندید. این فضاها می‌توانند ورودی خوبی برای مارها باشند. بررسی انرژی خانه (energy audit) نیز ممکن است مکان‌هایی برای ورود مارها آشکار کند.

9.نرده‌کشی تخصصی را در نظر بگیرید

اگر هیچ‌کدام از روش‌ها مؤثر نبود، می‌توان از حصار فلزی ریز (¼ اینچ یا کمتر) یا ورق‌های جامد استفاده کرد و آن‌ها را چند سانتی‌متر در خاک فرو برد. همچنین، قسمت بالای حصار باید خم‌شده باشد تا مار نتواند از آن بالا برود

هشدار در مورد محصولات دفع مار

از استفاده از مواد دفع‌کننده مار یا گوگرد خودداری کنید. این مواد معمولاً مؤثر نیستند. همچنین، توپ‌های نفتالین یا پارا‌دی‌کلروبنزن برای انسان و حیوانات سمی بوده و تأثیری بر مارها ندارند. استفاده از این مواد در خارج از منزل حتی می‌تواند خطرناک باشد و معمولاً با دستورالعمل محصول مغایرت دارد.

همچنین، تله‌های چسبی را در فضای باز قرار ندهید چون علاوه بر مارها، حیوانات غیرهدف را نیز گرفتار می‌کند و مرگ دردناکی برایشان به همراه دارد.

• اگر مارها به لانه مرغ‌ها حمله می‌کنند

از تخم‌مرغ‌های سرامیکی یا توپ گلف استفاده نکنید. این تخم‌ها باعث مرگ دردناک مارها می‌شوند و مارهای جدید جای آن‌ها را می‌گیرند. به‌جای آن، محیط لانه را ایمن کنید و از همان روش‌های جلوگیری بالا استفاده کنید. اگر لازم است از تخم‌مرغ‌های مصنوعی برای تحریک مرغ به تخم‌گذاری استفاده کنید، آن‌ها را بچسبانید تا مار نتواند آن‌ها را بخورد.

• خشونت راه حل نیست

از سلاح یا بیل برای کشتن مار استفاده نکنید. شلیک به زمین خطر برگشت گلوله دارد. اگر می‌خواهید ماری را دور کنید، با شلنگ آب به آرامی به آن آب بپاشید تا به جایی دیگر برود

مارهای سمی و غیر سمی در ایران | راهنمای کامل شناسایی و مقابله با مارگزیدگی

ایران با تنوع اقلیمی گسترده، محل زندگی ده‌ها گونه مار است. بسیاری از این گونه‌ها غیر سمی و بی‌خطر هستند، اما تعدادی از آن‌ها می‌توانند برای انسان خطرناک باشند. شناخت تفاوت بین مارهای سمی و غیر سمی و رعایت نکات ایمنی، به‌ویژه در مناطق روستایی، کشاورزی، کوهستانی و بیابانی، بسیار ضروری است.

کدام مارها در ایران سمی هستند؟

در ایران حدود 8 گونه مار سمی شناخته‌شده وجود دارد. این مارها اغلب به خانواده‌ی افعی‌ها تعلق دارند و با نام‌هایی مثل مار افعی، مار زنگی، مار جعفری، و مار کبری ایرانی (در جنوب کشور) شناخته می‌شوند.

ویژگی مارهای سمی در ایران:

• مردمک چشم عمودی (بیضی‌شکل)
• سر مثلثی‌شکل
• دندان‌های نیش بلند
• فلس‌های یک‌ردیفه زیر دُم

از معروف‌ترین مارهای سمی ایران می‌توان به این‌ها اشاره کرد:

• افعی گرزه (Macrovipera lebetina)
• مار جعفری (Echis carinatus)
• مار کبری ایرانی (Naja oxiana)
• مار شاخ‌دار (Cerastes cerastes)
• مار زنگی (در استان‌های جنوبی و جنوب‌غربی)

مارهای غیر سمی ایران

بیشتر مارهای ایران غیر سمی‌اند، مانند مار پلنگی، مار سبز، یا مار آبی. این مارها برای انسان خطری ندارند و در واقع در کنترل جمعیت جوندگان نقش مفیدی دارند. آن‌ها معمولاً مردمک گرد دارند و سرشان گرد یا بیضی است.

هنگام مشاهده مار چه باید کرد؟

• از مار دور شوید و تحریکش نکنید. مارها به‌طور طبیعی تهاجمی نیستند، اما اگر احساس خطر کنند دفاع می‌کنند.
• مار را نکشید یا دنبال نکنید. بسیاری از گزش‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که افراد می‌خواهند مار را بگیرند یا بکشند.
• حتی مار مرده هم می‌تواند نیش بزند! واکنش عضلانی ممکن است فعال باشد.

اگر مارگزیده شدید چه باید بکنید؟

در صورت مارگزیدگی، مخصوصاً اگر فکر می‌کنید مار سمی بوده، نکات زیر را رعایت کنید:

• آرام باشید. هرگونه فعالیت بدنی، پخش سم در بدن را تسریع می‌کند.
• عضو آسیب‌دیده را بی‌حرکت و پایین‌تر از سطح قلب نگه دارید.
• زخم را با آب و صابون بشویید.
• از کمپرس سرد، برش، مکش یا بستن شدید عضو پرهیز کنید.
• فوراً به نزدیک‌ترین مرکز درمانی یا بیمارستان مراجعه کنید.

⚠️ نیش مار سمی معمولاً تورم، تغییر رنگ، درد شدید، تهوع، تپش قلب و در مواردی اختلال در بینایی یا هوشیاری ایجاد می‌کند.

محل زندگی مارهای سمی در ایران

مارهای سمی ایران بیشتر در مناطق زیر دیده می‌شوند:

• استان‌های جنوبی: بوشهر، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان
• مناطق کوهستانی: کردستان، زنجان، چهارمحال‌وبختیاری، کرمانشاه، لرستان
• مناطق کویری: یزد، کرمان، سمنان

بنابراین در هنگام کوهنوردی، طبیعت‌گردی یا کار در مزرعه، حتماً مراقب قدم‌ها و جایی که می‌نشینید یا دست می‌گذارید باشید.

وضعیت قانونی و محیط‌زیستی

مارها بخشی از تنوع زیستی کشور هستند و کشتن بی‌دلیل آن‌ها در برخی مناطق ممنوع است. مارهای غیر سمی نقش مهمی در کنترل جمعیت موش‌ها و آفات دارند و حضورشان برای اکوسیستم مفید است.

توصیه پایانی

اگر در منطقه‌ای زندگی یا سفر می‌کنید که احتمال وجود مار هست:

• چکمه‌ی بلند و لباس ضخیم بپوشید
• شب‌ها از نور چراغ قوه استفاده کنید
• مراقب باشید زیر سنگ‌ها یا چوب‌ها دست نکنید
• در صورت نیاز، با محیط‌بانان یا اداره حفاظت محیط زیست تماس بگیرید