ریشه کنی قطعی کنه و عوارض کنه برای انسان و حیوانات
بیماری‌های قابل انتقال توسط کنه در ایران | علائم، پیشگیری و راهکارها
در ایران، گونه‌های مختلفی از کنه‌ها در نواحی جنگلی، کوهستانی و روستایی وجود دارند. اگرچه همه‌ی آن‌ها عامل بیماری نیستند، اما بعضی از انواع کنه می‌توانند بیماری‌های خطرناک و گاه مرگبار را به انسان یا دام منتقل کنند. به همین دلیل، محافظت در برابر نیش کنه اهمیت بسیار زیادی دارد.
رایج‌ترین گونه‌هایی که مردم در ایران با آن‌ها مواجه می‌شوند شامل کنه سخت (Ixodidae) و کنه نرم (Argasidae) هستند. برخی از این کنه‌ها به ویژه در مناطق شمالی، غربی و عشایری کشور، خطرات بالقوه‌ای را در انتقال بیماری‌های عفونی ایجاد می‌کنند.
بیماری‌های منتقل‌شونده توسط کنه در ایران
- بیماری لایم (Lyme disease)
بیماری لایم در برخی نواحی ایران شناسایی شده و از طریق باکتری Borrelia burgdorferi منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند سیستم عصبی، مفاصل و پوست را درگیر کند. اگر به‌موقع درمان نشود، مشکلات جدی‌تری به دنبال خواهد داشت.
- آناپلاسموز (Anaplasmosis)
این بیماری باکتریایی توسط کنه‌های سخت منتقل می‌شود و ممکن است علائمی مانند تب، درد عضلانی و اختلالات خونی ایجاد کند. آناپلاسموز در مناطق کوهستانی و دامداری‌های سنتی بیشتر دیده می‌شود.
- بابزیوز (Babesiosis)
یک بیماری انگلی مشابه مالاریاست که توسط کنه و گاهی از طریق انتقال خون منتقل می‌شود. در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، خطرناک‌تر است.
- ارلیشیوز (Ehrlichiosis)
این بیماری کمتر در ایران گزارش شده اما در صورت تماس با حیوانات آلوده یا نیش کنه، ممکن است انتقال یابد. ارلیشیوز در ابتدا با تب، سردرد و ضعف عمومی ظاهر می‌شود.
- تب کریمه-کنگو (CCHF)
یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های کنه‌ای در ایران است که هر ساله در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان، خراسان، کرمانشاه و گلستان گزارش می‌شود. این بیماری توسط کنه‌ها و تماس با خون یا گوشت دام آلوده منتقل می‌شود و نرخ مرگ‌ومیر بالایی دارد.
- تولارمی (Tularemia)
تولارمی یک بیماری باکتریایی نادر اما بالقوه خطرناک است که توسط کنه‌ها، آب آلوده یا تماس با حیوانات ناقل منتقل می‌شود. نشانه‌ها شامل زخم پوستی، تورم غدد لنفاوی و تب بالا هستند.
- ویروس پواسان (Powassan virus) و سایر ویروس‌ها
اگرچه موارد آن در ایران بسیار نادر است، اما ویروس‌هایی شبیه به پواسان می‌توانند با نیش کنه منتقل شوند و موجب التهاب مغز و سیستم عصبی شوند.
نکات مهم برای پیشگیری از بیماری‌های منتقله توسط کنه
- از لباس‌های پوشیده در محیط‌های جنگلی و دامداری‌ها استفاده کنید
- از دافع‌های حشرات و کنه‌ها استفاده نمایید (DEET یا پرمترین)
- پس از بازگشت از طبیعت یا تماس با دام، بدن خود را به‌دقت بررسی کنید
- از تماس مستقیم با حیوانات وحشی یا لاشه‌ی دام خودداری کنید
- دامداران باید دام‌ها را به‌صورت منظم با سموم ضد کنه ضدعفونی کنند
چگونه کنه‌ها میزبان خود را پیدا می‌کنند و بیماری را منتقل می‌کنند؟
شناسایی میزبان توسط کنه‌ها
کنه‌ها برای یافتن میزبان، از حسگرهای بسیار حساسی استفاده می‌کنند که بوی بدن، حرارت، رطوبت و حتی ارتعاشات ناشی از حرکت حیوانات یا انسان‌ها را تشخیص می‌دهد. برخی از گونه‌ها حتی قادرند سایه‌ی موجودات زنده را ببینند!
این انگل‌ها اغلب در لبه‌ی برگ‌ها یا نوک علف‌ها کمین می‌کنند و منتظر عبور میزبان می‌مانند. آن‌ها برخلاف پشه یا مگس، نمی‌پرند و پرواز هم نمی‌کنند. اما در حالتی به نام «جست‌وجو» یا کوئستینگ (questing)، با پاهای عقبی خود روی گیاهان آویزان می‌شوند و پاهای جلویی‌شان را باز می‌کنند تا در لحظه عبور، به میزبان بچسبند.
پس از چسبیدن، برخی کنه‌ها سریع نیش می‌زنند و تغذیه را آغاز می‌کنند، در حالی که برخی دیگر روی بدن حرکت کرده و دنبال نقاطی با پوست نازک‌تر مثل پشت گوش، کشاله ران یا زیر بغل می‌گردند.
چگونه کنه‌ها بیماری را منتقل می‌کنند؟
فرآیند انتقال بیماری توسط کنه بسیار پیچیده و خطرناک است. در ادامه مراحل آن را بخوانید:
- یافتن محل مناسب: ممکن است کنه‌ها از 10 دقیقه تا 2 ساعت زمان صرف کنند تا نقطه‌ای مناسب برای تغذیه پیدا کنند.
- برش پوست: آن‌ها با قطعات دهانی خود سطح پوست را می‌شکافند.
- وارد کردن لوله تغذیه: کنه، یک لوله باریک را وارد پوست می‌کند و با ترشح موادی چسبنده (مشابه سیمان)، خودش را به بدن میزبان می‌چسباند.
- تزریق بزاق بی‌حس‌کننده: بزاق کنه معمولاً حاوی ماده‌ای است که ناحیه‌ی نیش را بی‌حس می‌کند، بنابراین فرد یا حیوان ممکن است متوجه حضور آن نشود.
- مکیدن خون: تغذیه می‌تواند از چند دقیقه تا چند روز طول بکشد. اگر میزبان قبلی آلوده بوده باشد، پاتوژن‌هایی مثل باکتری، ویروس یا انگل وارد بدن کنه می‌شود.
- انتقال بیماری: هنگام تغذیه از میزبان جدید، این پاتوژن‌ها از طریق بزاق وارد بدن میزبان تازه می‌شوند.
پس از پایان تغذیه، کنه جدا می‌شود و وارد مرحله بعدی رشد یا تخم‌گذاری می‌شود، اما ممکن است بیماری را به میزبان بعدی منتقل کند.
نیش کنه: علائم، پیشگیری و درمان
کنه‌ها موجوداتی کوچک و عنکبوت مانند هستند که از خون پرندگان و پستانداران از جمله انسان تغذیه می‌کنند. اندازه آن‌ها معمولاً بین 1 تا 1 سانتی‌متر و دارای 6 یا 8 پا است.
علائم گزش کنه
گزش کنه معمولاً دردناک نیست و ممکن است به صورت یک لکه یا توده قرمز روی پوست ظاهر شود. علائم جانبی گزش کنه شامل:
- تورم و قرمزی
- خارش و تاول زدن
- کبودی محل گزش
در صورت بروز علائمی مانند راش صورتی یا قرمز، تب بالای 38 درجه، سردرد، درد مفاصل یا تورم غدد لنفاوی، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
چگونه کنه را از پوست حذف کنیم؟
- با استفاده از موچین یا دستگاه مخصوص، کنه را نزدیک‌ترین قسمت به پوست گرفته و به آرامی بیرون بکشید.
- از فشار دادن یا له کردن کنه خودداری کنید.
- پس از جدا کردن، محل گزش را با آب و صابون بشویید و ضدعفونی کنید.
- اگر دهان کنه در پوست باقی ماند، نگران نباشید، به مرور زمان جذب پوست می‌شود.
از روش‌هایی مثل آتش زدن، الکل یا ژله نفتی برای جدا کردن کنه استفاده نکنید.
چگونه از گزش کنه پیشگیری کنیم؟
- در مسیرهای مشخص شده حرکت کنید و از چمن‌های بلند دوری کنید.
- لباس‌های آستین بلند و شلوار پوشیده به همراه جوراب بپوشید.
- از دافع‌های حشرات مخصوص استفاده کنید.
- پس از بازگشت به خانه، پوست خود و کودکان را به دقت از نظر کنه بررسی کنید.
- حیوانات خانگی را کنترل کنید تا کنه وارد منزل نشود.
عوارض گزش کنه
اگر کنه به موقع برداشته نشود، ممکن است بیماری‌هایی مانند بیماری لایم که یک عفونت باکتریایی است، منتقل شود. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد راش‌های دایره‌ای قرمز در اطراف محل نیش شود.
گزش کنه الزاماً به معنای ابتلا به بیماری نیست، اما در صورت بروز علائم مشکوک، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
کنه‌ها کجا زندگی می‌کنند و فصل فعالیت آن‌ها
کنه‌ها معمولاً در مناطق جنگلی، مراتع، چمنزارها، باغ‌ها و پارک‌ها یافت می‌شوند. آن‌ها نمی‌توانند پرواز یا جهش کنند و با عبور از کنار میزبان خود را به آن می‌چسبانند.
فصل فعالیت کنه‌ها معمولاً از مارس تا اکتبر است، اما در هوای گرم و مرطوب ممکن است طولانی‌تر باشد.
اگر کنه سگ روی خود پیدا کردید چه باید کرد؟
اگر متوجه شدید که کنه به پوست خود چسبیده است، به سادگی کنه را در اسرع وقت بردارید. چندین دستگاه حذف کنه در بازار وجود دارد، اما مجموعه ای از موچین های ساده بسیار خوب کار می کنند. اگر طی چند روز تا چند هفته پس از برداشتن کنه دچار جوش یا تب شدید، به پزشک مراجعه کنید.
نظرات خود را در ارتباط با این محصول با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت نظر باید به حساب کاربری خود ورود نمایید
ورود به حساب کاربرینظرات کاربران